Hélène Carrère d'Encausse

Uiterlijk naar zijbalk verplaatsen verbergen

Hélène Carrère d'Encausse in 2013

Hélène Carrère d'Encausse, geboren als Hélène Zourabichvili, (Parijs, 6 juli 1929 – aldaar, 5 augustus 2023) was een Franse historica, deskundig op het gebied van de geschiedenis van Rusland en lid en vast secretaris van de Académie française. Voor haar werk kreeg ze in 2008 de Gouden Lomonosov-medaille van de Russische Academie van Wetenschappen.

Levensloop

Carrère werd geboren in Parijs als lid van een kosmopolitisch en meertalig gezin. Haar ouders, Georges Zourabichvili en Nathalie von Pelken, waren de Sovjet-Unie ontvlucht. Haar voorouders behoorden tot de vooraanstaanden van het tsaristische rijk. Haar vader, een intellectueel uit een vooraanstaande familie van Georgische afkomst, moest in Parijs als taxichauffeur aan de slag. Haar moedertaal thuis was Russisch. Haar vader tolkte tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de Duitsers en werd na de bevrijding opgepakt door het verzet. Hij werd waarschijnlijk vermoord door communistische verzetslui. Carrère, toen 15, werd opgevangen door de literair criticus en pamflettist Maurice Bardèche. Tot haar 21e, toen ze de Franse nationaliteit kreeg, was ze statenloos. Ze trouwde in 1952 in Parijs met de welgestelde verzekeringsman Louis Carrère.

Carrère overleed op 94-jarige leeftijd in haar woonplaats Parijs.

Familie

Ze was de moeder van de schrijver en regisseur Emmanuel Carrère, de advocaat Nathalie Carrère en de arts Marina Carrère d'Encausse. Ze was de zus van de componist Nicolas Zourabichvili. Haar nicht Salomé Zourabichvili was ambassadeur van Frankrijk bij de Georgische republiek. Zij werd nadien minister van Buitenlandse Zaken van dit land om vervolgens tot de parlementaire oppositie te gaan behoren. Ze is sinds 2018 president van Georgië.

Carrière

Carrère deed uitgebreid onderzoek naar haar vaderland en was docent politieke geschiedenis, eerst aan de Sorbonne, vervolgens aan de Institut d’études politiques de Paris. Tevens doceerde ze enkele jaren aan het Europacollege in Brugge en tijdelijk aan talrijke universiteiten, vooral in Noord-Amerika en in Japan, in Leuven en in Boekarest.

Carrère was eredoctor aan de universiteiten van Laval, Montreal, Leuven en Boekarest. Ze oefende gedurende kortere of langere tijd uiteenlopende functies uit:

voorzitter van Radio Sorbonne-Radio France (1984-1987)
lid van de Commissie van Wijzen voor de herziening van de nationaliteitencodex (1986-1987)
raadgever bij de Europese bank voor wederopbouw en ontwikkeling (1992)
Europees parlementslid (1994-). Ze was vicevoorzitter van de commissies Buitenlandse Zaken en Defensie
vicevoorzitter van de commissie voor diplomatieke archieven in Frankrijk
voorzitter van de commissie humane wetenschappen bij het Centre national du livre (1993-1996)
lid van de nationale raad voor de nieuwe ontwikkeling van humane en sociale wetenschappen (1998)
voorzitter van de wetenschappelijke raad bij het wetenschappelijk statistisch observatorium van immigratie en integratie

Carrère heeft een aanzienlijke reeks studies en biografieën gepubliceerd. Haar bekendste boek, L'empire éclaté, verschenen in 1978, en voorspelde het uiteenvallen van het Sovjetimperium.

Académie française

Op 13 december 1990 werd ze verkozen tot lid van de Académie française, in opvolging van Jean Mistler.

In 1996 volgde ze Maurice Druon op als vast secretaris (secrétaire perpétuel). Ze hecht eraan de mannelijke en niet de gefeminiseerde versie van haar functienaam te gebruiken. Bovendien toonde ze zich een tegenstander van positieve discriminatie om de oververtegenwoordiging van mannen in de instelling te ontmantelen.

Carrère was tevens buitenlands lid van de Académie royale de Belgique en van de Russische Academie voor Wetenschappen. Ze was erelid van de Russische Academie voor Schone Kunsten, van de Academie van Georgië en van de Academie van Roemenië.

Publicaties

Hélène Carrère d'Encausse ontving onder meer de Prix Louise Weiss in 1987 en de Prix Comenius in 1992 voor haar gehele oeuvre.

Over Rusland en de Sovjet-Unie

Réforme et révolution chez les musulmans de l’Empire russe, Parijs, Armand Colin, 1963.
Le Marxisme et l’Asie, 1853-1964 (samen met Stuart R. Schram), Parijs, Armand Colin, 1966.
Central Asia, a century of Russian rule, Columbia Univ, 1967, heruitgave 1990
L’URSS et la Chine devant la révolution des sociétés pré-industrielles (samen met Stuart R. Schram, Parijs, Armand Colin, 1969.
L'Union Soviétique de Lénine à Staline, Parijs, Éditions Richelieu, 1972.
La Politique soviétique au Moyen-Orient, 1955-1975, Paris, Presses de la F.N.S.P., 1975
L'Empire éclaté, Parijs, Flammarion, 1978, Prix Aujourd'hui.
Le Pouvoir confisqué. Gouvernants et gouvernés en URSS, Parijs, Flammarion, 1980.
Le Grand Frère: l'Union soviétique et l'Europe soviétisée, Parijs, Flammarion, 1983.
La Déstalinisation commence, Parijs, Complexe, 1984.
Ni Paix ni Guerre : le nouvel empire soviétique ou du bon usage de la détente, Parijs, Flammarion, 1986.
Le Grand Défi: bolcheviks et nations, 1917-1930, Parijs, Flammarion, 1987.
Le Malheur russe. Essai sur le meurtre politique, Parijs, Fayard, 1988.
La Gloire des nations ou La fin de l'empire soviétique, Parijs, Fayard, 1990.
Victorieuse Russie, Parijs, Fayard, 1992.
L'URSS de la Révolution à la mort de Staline, 1917-1953, Parijs, Seuil, 1993.
La Russie inachevée, Parijs, Fayard, 2000.
L'Impératrice et l'abbé: un duel littéraire inédit entre Catherine II et l'abbé Chappe d'Auteroche, Parijs, Fayard, 2003.
Nations et Saint-Siège au XXième siècle, colloquium onder de leiding van Hélène Carrère d'Encausse, Parijs, Fayard, 2003.
Russie, la transition manquée, coll. "Les Indispensables", Parijs, Fayard, 2005.
L'Empire d'Eurasie. Une histoire de la Russie de 1552 à nos jours, Parijs, Fayard, 2005.
La Deuxième Mort de Staline, Parijs, Éditions Complexe, 2006.
La Russie entre deux mondes, Parijs, Fayard, 2010.
Romanov, une dynastie sous le règne du sang, Parijs, Fayard, 2015.
Six années qui ont changé le monde, 1985-1991, la chute de l'Empire soviétique, Parijs, 2015.
Le Général de Gaulle et la Russie, Parijs, Fayard, 2017.
La Russie et la France : de Pierre le Grand à Lénine, Parijs, Fayard, 2019.
Alexandra Kollontaï, la walkyrie de la Révolution, Parijs, Fayard, 2021.

Biografieën

Staline, l'ordre par la terreur, Parijs, Flammarion, 1979.
Nicolas II, la transition interrompue, Parijs, Fayard, 1996, Prix des Ambassadeurs 1997.
Lénine, Parijs, Fayard, 1998.
Catherine II. Un âge d'or pour la Russie, Parijs, Fayard, 2002.
Alexandre II, le printemps de la Russie, Parijs, Fayard, 2005.

Literatuur

Françoise MONIER, Hélène Carrère d'Encausse, 70 ans, secrétaire perpétuel de l'Académie française, 2000.

Externe link

Hélène Carrère d'Encausse op de webstek van de Académie française

Bibliografische informatie