Giovanni Pacini

Uiterlijk naar zijbalk verplaatsen verbergen

Giovanni Pacini

Giovanni Pacini (Catania (Sicilië), 17 februari 1796 - Pescia (Toscane), 6 december 1867) was een Italiaans componist.

Levensloop

Pacini kwam uit een muzikale familie. Hij componeerde zijn eerste opera Don Pomponio reeds in 1813, toen hij net 17 jaar oud was; deze opera is evenwel nooit voltooid. De komende tien jaar componeerde hij ruim 20 opera's, doch deze hadden geen van alle het beoogde succes doordat ze werden vergeleken met die van Gioacchino Rossini, wiens werken en muzikale persoonlijkheid de zijne overschaduwden.

Nadat Rossini rond 1824 het Italiaanse toneel had verlaten en zich in Parijs gevestigd had, ging het - hoewel hij zich met componeren ten volle inzett - met de populariteit van zijn werken niet veel beter. Ditmaal moest hij wedijveren met Vincenzo Bellini en Gaetano Donizetti. Moegestreden trok hij zich rond 1835 terug.

Hij ging naar Viareggio, waar hij een muziekschool en een klein orkest oprichtte, waaraan hij zelf leiding gaf en dat hij zelf dirigeerde. In 1837 werd hij benoemd tot hoofd van de hertogelijke kapel bij Lucca en wijdde hij zich hoofdzakelijk aan geestelijke muziek.

In 1840 kreeg hij het verzoek van het Teatro San Carlo in Napels een nieuwe opera te componeren op een libretto van Salvatore Cammarano. Dit werk, Saffo (Napels, 29 november 1840, Teatro San Carlo), werd een doorslaand succes en wereldwijd opgevoerd, tot zelfs in New York, en wordt omschreven als Pacini's grootste meesterwerk.

Pacini heeft rond de zeventig opera's geschreven. De meeste daarvan zijn in de vergetelheid geraakt. Enkele daarvan zijn evenwel onlangs opnieuw uitgevoerd en op cd uitgebracht, zoals Carlo di Borgogna, Saffo en Maria, regina d'Inghilterra.

Composities

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1813 (onvoltooid)	Don Pomponio
1813	Annetta e Lucindo	1 akte	17 oktober 1813, Milaan, Teatro S. Radegonda	Francesco Marconi
1814	La ballerina raggiratrice		Florence, Teatro alla Pergola
1814	L'ambizione delusa	2 aktes	lente 1814, Florence, Teatro alla Pergola	Giuseppe Palomba
1814	L'escavazione del tesoro	1 akte	18 december 1814, Pisa	Francesco Marconi
1814-1815	Gli sponsali de' silfi	2 aktes	1814-1815, Milaan, Teatro de' Filodrammatici	Francesco Marconi
1815	Bettina vedova (Il seguito di Ser Mercantonio)	2 aktes	juni 1815, Venetië, Teatro San Moisè	Angelo Anelli
1815	La Rosina	1 akte	zomer 1815, Florence, Teatro alla Pergola	Giuseppe Palomba
1815	La Chiarina		1815, Venetië, Teatro San Moisè
1816	L'ingenua	1 akte	4 mei 1816, Venetië, Teatro S. Benedetto	Francesco Marconi
1817	Il matrimonio per procura	1 akte	2 januari 1817, Milaan, Teatro Rè	Giordano Scannamusa en Angelo Anelli
1816-1817	Dalla beffa il disinganno, (of: La poetessa (rev.) «Il carnevale di Milano»)	1 akte	1816-1817, Milaan, Teatro Rè (rev.: 23 februari 1817, Milaan, Teatro Rè)	Gasparo Scopabirbe en Angelo Anelli
1817	Piglia il mondo come viene	2 aktes	28 mei 1817, Milaan, Teatro Rè	Angelo Anelli
1817	I virtuosi di teatro		1817, Milaan, Teatro Rè
1817	La bottega di caffè		1817, Milaan, Teatro Rè
1817	Adelaide e Comingio (ook als: Isabella e Florange, Il comingio, Comingio pittore)	2 aktes	30 december 1817, Milaan, Teatro Rè	Gaetano Rossi
1818	Atala	3 aktes	juni 1818, Padua, Teatro Nuovo	Antonio Peracchi naar Chateaubriand
1818 (onvoltooid)	Gl'illinesi			Felice Romani
1818	Il barone di Dolsheim (ook als: Federico II re di Prussia, Il barone di Felcheim, La colpa emendata dal valore)	2 aktes	23 september 1818, Milaan, Teatro alla Scala	Felice Romani naar Pigault Le Brun
1819	La sposa fedele	2 aktes	14 januari 1819, Venetië, Teatro San Benedetto	Gaetano Rossi
1819	Il falegname di Livonia	2 aktes	12 april 1819, Milaan, Teatro alla Scala	Felice Romani
1820	Vallace, o L'eroe scozzese (ook als: Odoardo I re d'Inghilterra)	2 aktes	14 februari 1820, Milaan, Teatro alla Scala	Felice Romani
1820	La sacerdotessa d'Irminsul	2 aktes	11 mei 1820, Triëst, Teatro Grande	Felice Romani
1820	La schiava in Bagdad, (of: Il papucciajo)	2 aktes	28 oktober 1820, Turijn, Teatro Carignano	Vincenzo Pezzi
1820	La gioventù di Enrico V (ook als: La bella tavernara, of: Le avventure d'una notte)	2 aktes	26 december 1820, Rome, Teatro Valle	Filippo Tarducci
1821	Cesare in Egitto	2 aktes	26 december 1821, Rome, Teatro Argentina	Jacopo Ferretti
1823	La vestale	2 aktes	6 februari 1823, Milaan, Teatro alla Scala	Luigi Romanelli
1823	Temistocle	2 aktes	23 augustus 1823, Lucca, Teatro Giglio	P. Anguillesi naar Pietro Metastasio
1824	Isabella ed Enrico	2 aktes	12 juni 1824, Milaan, Teatro alla Scala	Luigi Romanelli
1824	Alessandro nelle Indie	2 aktes	29 september 1824, Napels, Teatro San Carlo	Giovanni Schmidt naar Pietro Metastasio
1825	Amazilia	1 akte	6 juli 1825, Napels, Teatro San Carlo	Giovanni Schmidt
1825	L'ultimo giorno di Pompei	2 aktes	19 november 1825, Napels, Teatro San Carlo	Andrea Leone Tottola
1826	La gelosia corretta	3 aktes	27 maart 1826, Milaan, Teatro alla Scala	Luigi Romanelli
1826	Niobe	2 aktes	19 november 1826, Napels, Teatro San Carlo	Andrea Leone Tottola
1827	Gli arabi nelle Gallie, (of: Il trionfo della fede; rev. 1855 als: L'ultimo dei clodovei)	2 aktes	8 maart 1827, Milaan, Teatro alla Scala	Luigi Romanelli
1827	Margherita regina d'Inghilterra (ook als: Margherita d'Anjou)	2 aktes	19 november 1827, Napels, Teatro San Carlo	Andrea Leone Tottola
1828	I cavalieri di Valenza	2 aktes	11 juni 1828, Milaan, Teatro alla Scala	Gaetano Rossi
1828	I crociati a Tolemaide, (of: Malek-Adel; La morte di Malek-Adel)	2 aktes	13 november 1828, Triëst, Teatro Grande	Calisto Bassi
1829	Il talismano (of: La terza crociata in Palestina)	3 aktes	10 juni 1829, Milaan, Teatro alla Scala	Gaetano Barbieri naar Walter Scott
1829	I fidanzati, (of: Il contestabile di Chester)	3 aktes	19 november 1829, Napels, Teatro San Carlo	Domenico Gilardoni naar Walter Scott
1830	Giovanna d'Arco	Introductie en 4 aktes	14 maart 1830, Milaan, Teatro alla Scala	Gaetano Barbieri naar Friedrich von Schiller
1830-1831	Il corsaro	2 aktes	15 januari 1831, Rome, Teatro Apollo	Jacopo Ferretti naar Lord Byron
1831	Il rinnegato portoghese (ook als: Gusmano d'Almeida)		1831, (niet uitgevoerd)	Luigi Romanelli
1832	Ivanhoe	2 aktes	19 maart 1832, Venetië, Teatro La Fenice	Gaetano Rossi naar Walter Scott
1832	Don Giovanni Tenorio, (of: Il convitato di pietra)	2 aktes	1832, Viareggio, Casa Belluomini	Giovanni Bertati
1833	Gli elvezi, (of: Corrado di Tochemburgo)	2 aktes	12 januari 1833, Napels, Teatro San Carlo	Gaetano Rossi
1833	Fernando duca di Valenza	1 akte	30 mei 1833, Napels, Teatro San Carlo	Paolo Pola
1833	Irene, (of: L'assedio di Messina)	3 aktes	30 november 1833, Napels, Teatro San Carlo	Gaetano Rossi
1835	Carlo di Borgogna	3 aktes	21 februari 1835, Venetië, Teatro La Fenice	Gaetano Rossi
1839	Furio Camillo	3 aktes	26 december 1839, Rome, Teatro Apollo	Jacopo Ferretti
1840	Saffo	3 aktes	29 november 1840, Napels, Teatro San Carlo	Salvatore Cammarano
1841	L'uomo del mistero	2 aktes	9 november 1841, Napels, Teatro Nuovo	Domenico Andreotti naar Walter Scott
1842	Il duca d'Alba (ook als: Adolfo di Werbel)	2 aktes	26 februari 1842, Venetië, Teatro La Fenice	Giovanni Peruzzini en Francesco Maria Piave
1842	La fidanzata corsa	3 aktes	10 december 1842, Napels, Teatro San Carlo	Salvatore Cammarano naar Prosper Mérimée
1843	Maria, regina d'Inghilterra	3 aktes	11 februari 1843, Palermo, Teatro Carolino	Leopoldo Tarantini naar Victor Hugo
1843	Medea di Corinto	3 aktes	28 november 1843, Palermo, Teatro Carolino	Benedetto Castiglia
1843	Luisella, (of: La cantatrice del molo di Napoli)	2 aktes	13 december 1843, Napels, Teatro Nuovo	Leopoldo Tarantini
1844	L'ebrea	3 aktes	27 februari 1844, Milaan, Teatro alla Scala	Giacomo Sacchero
1845	Lorenzino de' Medici (rev. als: Rolandino di Torresmondo)	2 aktes	4 maart 1845, Venetië, Teatro La Fenice	Francesco Maria Piave naar Alexandre Dumas vader
1845	Bondelmonte	3 aktes	18 juni 1845, Florence, Teatro alla Pergola	Salvatore Cammarano naar Voltaire
1845	Stella di Napoli	3 aktes	11 december 1845, Napels, Teatro San Carlo	Salvatore Cammarano
1846	La regina di Cipro	4 aktes	7 februari 1846, Turijn, Teatro Regio	Francesco Guidi
1847	Merope	3 aktes	25 november 1847, Napels, Teatro San Carlo	Salvatore Cammarano naar Vittorio Alfieri
1848	Ester d'Engaddi	3 aktes	1 februari 1848, Turijn, Teatro Regio	Francesco Guidi naar S. Pellico
1848	Allan Cameron	4 aktes	18 maart 1848, Venetië, Teatro La Fenice	Francesco Maria Piave
1848	L'orfana svizzera		1848, Napels, Teatro del Fondo
1851	Zaffira, (of: La riconciliazione)	3 aktes	15 november 1851, Napels, Teatro Nuovo	Achille de Lauzières
1851	Malvina di Scozia	3 aktes	27 december 1851, Napels, Teatro San Carlo	Salvatore Cammarano naar Ines de Castro van De La Motte
1852	L'assedio di Leida (Elnava)		1852, (onvoltooid)
1852	Rodrigo di Valenza		(niet uitgevoerd)
1853	Il Cid	3 aktes	12 maart 1853, Milaan, Teatro alla Scala	Achille de Lauzières
1853	Lidia di Brabante (ook als: La punizione (1854) en Lidia di Bruxelles (1858)	3 aktes	1853, Palermo, Teatro Carolino	Cesare Perini naar M. D'Azeglio "Niccolò de' Lapi"
1853	Romilda di Provenza	3 aktes	8 december 1853, Napels, Teatro San Carlo	Gaetano Micci
1854	La donna delle isole 1873	3 aktes	(niet uitgevoerd)	Francesco Maria Piave
1854	La punizione		8 maart 1854, Venetië, Teatro La Fenice
1856	Margherita Pusterla	4 aktes	25 februari 1856, Napels, Teatro San Carlo	Domenico Bolognese naar C. Cantù
1856	I portoghesi nel Brasile		1856, Rio de Janeiro, Teatro Italiano
1858	Il saltimbanco	3 aktes	24 mei 1858, Rome, Teatro Argentina	Giuseppe Checchetelli
1858	Lidia di Bruxelles	3 aktes	21 oktober 1858, Bologna, Teatro Comunale	Cesare Perini naar M. D'Azeglio "Niccolò de' Lapi"
1860	Gianni di Nisida	4 aktes	29 oktober 1860, Rome, Teatro Argentina	Giuseppe Checchetelli
1861	Il mulattiere di Toledo	5 aktes	25 mei 1861, Rome, Teatro Apollo	Cencetti
1861	Belfagor	Prolog en 4 aktes	1 december 1861, Florence, Teatro alla Pergola	Antonio Lanari
1863	Carmelita	3 aktes	(niet uitgedvoerd)
1867	Don Diego di Mendoza	3 aktes	12 januari 1867, Venetië, Teatro La Fenice	Francesco Maria Piave naar Alexandre Dumas vader
1867	Berta di Varnol	3 aktes	6 april 1867, Napels, Teatro San Carlo	Francesco Maria Piave
1873	Niccolò de' Lapi	3 aktes	29 oktober 1873, Florence, Teatro Pagliano	Cesare Perini naar M. D'Azeglio, "Niccolò de' Lapi"

Bibliografie

Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9
Jean Grundy Fanelli: Index of Composers, in: A chronology of operas, oratorios, operettas, cantatas and misellaneous stage works with music performed in Pistoia 1606-1943, Bologna: Edizioni Pendragon, 1998, 301 p., ISBN 978-8886366588
Jerome Mitchell: More Scott operas : further analyses of operas based on the works of Sir Walter Scott, Lanham: University Press of America, Inc., 1996, 328 p.
Gaspare nello Vetro: Nomi Citati Nella Cronologia in: Teatro Reinach 1871-1944 : gli spettacoli musicali opere concerti operette, Parma: Comune di Parma - Archivo storico Teatro Regio, 1995, 653 p.
Gerhard Schepelern: Personregister, in: Operaens historie i Danmark 1634-1975, Kobenhaven: Rosinante, 1995, 366 p., ISBN 978-8716141125
Theodore Fenner: Italian Opera : Operas by Composer: With Librettist, in: Opera in London : views of the press 1785-1830, Carbondale, Illinois: Southern Illinois University Press, 1994, 788 p., ISBN 978-0-80931-912-1
Bianca Maria Antolini, Arnaldo Morelli, Vera Vita Spagnuolo: Indice Dei Nomi, in: La musica a Roma attraverso le fonti d'archivo, Lucca: Libreria Musicale Italiana Editrice, 1994, 644 p.
Roberto Leydi, Marino Anesa: Dizionario della musica italian per banda - Biografie dei compositori e catalogo delle opere dal 1800 al 1945, 1993, 514 p.
Vittorio Paliotti: Indice Dei Nomi, in: Storia della canzone napoletana, Roma: Netwon Compton editori, 1992, 343 p.
Wolfgang Suppan, Armin Suppan: Das Neue Lexikon des Blasmusikwesens, 4. Auflage, Freiburg-Tiengen, Blasmusikverlag Schulz GmbH, 1994, ISBN 3-923058-07-1
Paul E. Bierley, William H. Rehrig: The heritage encyclopedia of band music : composers and their music, Westerville, Ohio: Integrity Press, 1991, ISBN 0-918048-08-7
Ulrich Schreiber: Opernführer für Fortgeschrittene. Die Geschichte des Musiktheaters - Band 1: Von den Anfängen bis zur Französischen Revolution, Bärenreiter-Verlag, Kassel 1988, ISBN 3-7618-0899-2
Ulrich Schreiber: Opernführer für Fortgeschrittene. Die Geschichte des Musiktheaters - Band 2: Das 19. Jahrhundert, Bärenreiter Verlag, Kassel 1991, ISBN 3-7618-1028-8
Ulrich Schreiber: Opernführer für Fortgeschrittene. Die Geschichte des Musiktheaters - Band 3: Das 20. Jahrhundert. Teil 1: Von Verdi und Wagner bis zum Faschismus, Bärenreiter Verlag, Kassel 2000, ISBN 3-7618-14364
Ulrich Schreiber: Opernführer für Fortgeschrittene. Die Geschichte des Musiktheaters - Band 3: Das 20. Jahrhundert. Teil 2: Deutsche und italienische Oper nach 1945, Frankreich und Großbritannien, Bärenreiter Verlag, Kassel 2005, ISBN 3-7618-14372
Ulrich Schreiber: Opernführer für Fortgeschrittene. Die Geschichte des Musiktheaters - Band 3: Das 20. Jahrhundert, Teil 3: Ost- und Nordeuropa, Nebenstränge am Hauptweg, Interkontinentale Verbreitung, Bärenreiter Verlag, Kassel 2006, ISBN 3-7618-18599
Sergio Durante, Pierluigi Petrobelli: Indice Dei Nomi, in: Storia della musica al Santo di Padova, Neri Pozza Editore, 1990, 390 p.
Marion Kaufman, Thomas G. Kaufman, William Ashbrook: Annals of Italian Opera; Verdi and his major contemporaries. - A selected chronology of performances with casts, New York: Garland, 1990, 590 p.
Giovanni Idonea, Domenico Danzuso: Musica, musicisti e teatri a Catania - (dal mito alla cronaca), 3e edizione, Palermo: Publisicula Editrice, 1990, 660 p.
Michele Girardi, Franco Rossi: Il teatro la Fenici : chronologia degli spettacoli 1792-1936, Venezia: Albrizzi Editore, 1989, 491 p., ISBN 88 7837 007 X
Giuseppe Triggiani, Franco Mannino: Il melodramma nel mondo 1597-1987, Bari: Levante Editori-Bari, 1988, 378 p.
Detty Bozzi, Luisa Cosi: Musicisti nati in Puglia ed emigrazione musicale tra seicento e settecento, Atti del Cionvegno Internazionale di Studi, Lecce, 6-8 dicembre 1985, Roma: Edizioni Torre d'Orfeo, 1988, 454 p.
Lamberto Trezzini: Due secoli di vita musicale storia del teatro comunale di Bologna, Seconda edizione, Nuova Alfa Editoriale, 1987, 362 p., ISBN 978-8877790026
Paolo Fabbri, Roberto Verti: Strumenti, Concertatori, Istruttori e Direttori Dei Coro, Suggeritori, in: Due secoli di teatro per musica a Reggio Emilia. Repertorio cronologico delle opere e dei balli 1645-1857, Reggio Emilia: Edizioni del Teatro Municipale Valli, 1987, 479 p.
Françoise Lesure, Marie-Noëlle Collette, Joël-Marie Fauquet, Adélaïde de Place, Anne Randier, Nicole Wild: La musique à Paris en 1830-1831, Paris: Bibliothèque nationale, 1983, 418 p., ISBN 2-7177-1656-4
Michael Rose: A note on Giovanni Pacini, Musical Times, 124 (1983), S. 163-164.
Lubov Breit Keefer: Baltimore's music - The haven of the American composer, Baltimore: 1982, 343 p.
Gianandrea Gavazzeni, Stefano Adabbo, Salvatore Pinnavaia, Luciano Nicolosi, Giovanni Pacini: Le mie memorie artistiche, Lucca: M. Pacini Fazzi 1981. LXXVII, 346 S. (Reprint of the ed. Firenze: Le Monnier, 1875)
Franz Stieger: Opernlexikon - Teil II: Komponisten. 1, Band A-F, Tutzing: Hans Schneider, 1975-1983, 371 p., ISBN 3-7952-0203-5
Franz Stieger: Opernlexikon - Teil II: Komponisten. 2, Band G-M, Tutzing: Hans Schneider, 1975-1983, 373-772 p., ISBN 3-7952-0228-0
Gösta Morin, Carl-Allan Moberg, Einar Sundström: Sohlmans musiklexikon - 2. rev. och utvidgade uppl., Stockholm: Sohlman Förlag, 1975-1979, 5 v.
Jacques Burdet: La musique dans le pays de Vaud aux XIXe siècle, Lausanne: Payot, 1971, 742 p.
Susana Salgado: Breve historia de la musica culta en el Uruguay, Montevideo: Aemus, 1971, 327 p.
Marc Honneger: Dictionnaire de la musique, Paris: Bordas, 1970-76
Friedrich Lippmann: Giovanni Pacini : Bemerkungen zum Stil seiner Opern, Chigiana. 4 (1967), S. 111-124.
Charles Edward Wunderlich: A history and bibliography of early American musical periodicals, 1782-1852, A dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in the University of Michigan, 1962, 783 p.
Eugenio Pereira Salas: Historia de la musica en Chile (1850-1900), Santiago: Editorial Del Pacifico, 1957, 379 p.
Joaquín Pena, Higinio Anglés, Miguel Querol Gavalda: Diccionario de la Música LABOR, Barcelona: Editorial Labor, 1954, 2V, 2318P.
Gosta Morin, Carl Allan Moberg, Einar Sundstrom: Sohlman's musiklexikon : nordiskt och allmant upplagsverk for tonkonst, musikliv och dans, Stockholm: Sohlman Forlag, (1951-)
Theodore Baker: Baker's biographical dictionary of musicians - Fourth edition, New York: G. Schirmer, 1940
Theodore Baker, Alfred Remy: Baker's biographical dictionary of musicians, Third edition, New York: G. Schirmer, 1919, 1094 p.
Theodore Baker: Biographical dictionary of musicians, New York: G. Schirmer, 1900, 653 p.
Francesco Pastura: Appunti per la celebrazione dei grandi sielliani Pacini e Petrella, Mus 6, 149-53.
Carlo Schmidl: Dizionario universale dei musicisti: Supplemento, Milan: Sonzogno, 1938, 806 p.
Carlo Schmidl: Dizionario universale dei musicisti, Milan: Sonzogno, 1937, 2V p.
Paul Frank, Wilhelm Altmann: Kurzgefasstes Tonkünstler Lexikon : für Musiker und Freunde der Musik, Regensburg: Gustave Bosse, 1936, 730 p.
Tobias Norlind: Allmänt musiklexikon, Stockholm: Wahlström & Widstrand, 1927-28, 2V p.
André Bouvery: Les musiciens célèbres du second empire, Paris: Augustin Challamel, 1911
Leo Benvenuti: Dizionario degli italiani all'estero ..., Firenze: 1890
James Duff Brown: Biographical dictionary of musicians. - With a bibliography of English writings on music, Paisley, Scotland: A. Gardner, 1886, 637 p.
David Baptie: A handbook of musical biography, London: W. Morley, 1883, 256 p.
Giovanni Masutto: I maestri di musica italiani del secolo XIX. Notizie biografiche ..., 3. ed. corretta ed aumentata., Venezia: 1882
Giovanni Masutto: Maestri di musica italiani del nostro secolo, Venezia: Stab. tip. lit. M. Fontana, 1880, 226 p.
Oscar Chilesotti: I nostri maestri del passato. Note biografiche sui piu grandi musicisti italiani da Palestrina a Bellini ..., Milano: 1882
Catalogo della collezione d'autografi. Lasciata alla R. Accademia Filarmonica di Bologna dall' accademico ab. dott. Masseangelo Masseangeli ..., Bologna: 1881
Leopoldo Mastrigli: La Sicilia musicale, Bologna: Arnaldo Forni Editore, 1878
Felix Clement: Les musiciens célèbres depuis le seizième siècle jusqu'à nos jours, Parijs: Librairies Hachette, 1878
Son Luis Carmena y Millan, Don Francisco Asenjo Barbieri: Indice alfabetico de los maestros compositores citados en este libro in: Cronica de la opera italiana en Madrid desde el ano 1738 hasta nuetros dias, Madrid: Imprenta de Mauel Minuesa de los Rios, 1878, 451 p.
Amintore Galli: La musica ed i musicisti dal secolo X sino ai nostri giorni; ovvero; biografie cronologiche d'illustri maestri, Milan: Arnaldo Forni Editore, 1871, 111 p.
Giuseppe Pitre: Nuovi profili biografici di contemporanei italiani ..., Palermo: 1868
Francesco Regli: Dizionario biografico de' piu celebri poeti ed artisti melodrammatici, tragici e comici, maestri, concertisti ... ecc, Torino: Dalmazzo, 1860, 592 p.
Francesco Regli: Dizionario biografico dei piu celebri poeti ed artisti melodrammatici, tragici e comici, maestri, concertisti, coreografi, mimi, ballerini, scenografi, giornalisti, impresarii ecc. ecc. che fiorirono in Italia dal 1800 al 1860 ..., Torino: 1860

Mediabestanden Bibliografische informatie