De kenmerken van het sonnet

Het sonnet is een van de meest iconische literaire vormen in de Nederlandse poëzie. De kenmerken van het sonnet maken het een uitdagend en complex gedicht om te schrijven, maar ook een opvallend bevredigend resultaat als het goed gedaan wordt. In dit artikel zullen we een dieper inzicht geven in de kenmerken van het sonnet, de geschiedenis van het sonnet, en hoe je zelf een sonnet kunt schrijven.

Geschiedenis van het sonnet

Het sonnet heeft zijn oorsprong in Italië in de 13e eeuw en werd populair in Europa in de 16e eeuw. Het woord 'sonnet' komt van 'sonetto', wat 'klein lied' betekent. Het sonnet is ontstaan in de middeleeuwse liefdespoëzie en was vaak een instrument om de liefde te verkondigen of te bezingen. Het sonnet werd in de Renaissance periode enorm populair door de grote Italiaanse dichters als Dante, Petrarch en Tasso. In Nederland werd het sonnet vooral bekend door dichters zoals Hooft, Bredero en P.C. Hooft.

Structuur van het sonnet

Er zijn twee belangrijke vormen van het sonnet: het Italiaanse sonnet en het Engelse sonnet. Het Italiaanse sonnet wordt ook wel het Petrarchische sonnet genoemd en bestaat uit 14 regels verdeeld over twee strofen. De eerste strofe heeft acht regels (ook wel octaaf genoemd) en de tweede strofe heeft zes regels (ook wel sextet genoemd). De Engelse vorm van het sonnet bestaat ook uit 14 regels, maar heeft een andere verdeling. Hierbij bestaat de eerste strofe uit vier regels (ook wel een kwatrijn genoemd), gevolgd door een tweede strofe van vier regels (ook wel een kwatrijn genoemd) en tot slot een derde strofe van zes regels (ook wel een sextet genoemd). De laatste regel van een Engels sonnet wordt ook wel een 'couplet' genoemd, en is vaak een samenvatting of conclusie van het gedicht.

Het rijmschema

Een van de belangrijkste kenmerken van het sonnet is het rijmschema. In het Italiaanse sonnet heeft de octaaf meestal het rijmschema ABBAABBA, terwijl het sextet een vrij rijmschema mag hebben, bijvoorbeeld CDECDE. Het Engels sonnet heeft vaak het rijmschema ABAB CDCD EFEF GG.

Poëtische elementen van het sonnet

Naast het rijmschema zijn er nog andere poëtische elementen van het sonnet die bijdragen aan de complexiteit van het gedicht. Zo heeft het sonnet vaak een volta, wat een duidelijke wending of verandering in het gedicht aangeeft. Dit kan bijvoorbeeld een wending in de emoties van de spreker zijn, een verandering in perspectief of een nieuwe gedachtegang. Het sonnet wordt vaak in de ik-vorm geschreven en heeft vaak een duidelijke emotie en thema, zoals liefde, dood of religie. Het sonnet kan ook gebruik maken van metaforen, symboliek en ritme om de boodschap van het gedicht te versterken.

Hoe schrijf je een sonnet?

Een sonnet schrijven is een uitdagende taak, maar kan ook een zeer bevredigend resultaat opleveren. Hieronder volgen een aantal stappen om zelf een sonnet te schrijven:

• Stap 1: Kies een onderwerp of thema waar je over wilt schrijven. Denk goed na over je emoties en gevoelens over dit onderwerp.
• Stap 2: Kies een rijmschema dat past bij het type sonnet dat je wilt schrijven.
• Stap 3: Bepaal de lengte en structuur van je strofen, afhankelijk van het type sonnet dat je wilt schrijven.
• Stap 4: Schrijf een eerste versie van het gedicht. Focus hierbij op de emoties en thema's die je wilt uitdrukken.
• Stap 5: Lees je gedicht hardop voor en maak aanpassingen aan het ritme, de metaforen en symboliek waar nodig.
• Stap 6: Pas je rijmschema aan en zorg ervoor dat het gedicht vloeiend overloopt.
• Stap 7: Voeg een volta toe, een wending of verandering in het gedicht die de boodschap versterkt.
• Stap 8: Lees je gedicht nogmaals hardop voor, verbeter waar nodig en herhaal deze stappen tot je tevreden bent over het resultaat.

Conclusie

Het sonnet is een complex maar bevredigend gedicht om te schrijven. De kenmerken van het sonnet, zoals het rijmschema, structuur en poëtische elementen, maken het een uitdagend maar ook zeer belonend gedicht om te lezen en te schrijven. Door de geschiedenis heen heeft het sonnet zijn populariteit behouden en is het een favoriet van vele poëzie liefhebbers. Met de stappen hierboven, kun je zelf een sonnet schrijven en ervaren wat het is om deze iconische literaire vorm te gebruiken om je emoties en gedachten uit te drukken.