Dit artikel gaat in op het onderwerp Samenwerkingsverband Waterland, een kwestie die door de geschiedenis heen de interesse en nieuwsgierigheid van veel mensen heeft gewekt. Samenwerkingsverband Waterland is het onderwerp geweest van debat, onderzoek en reflectie op verschillende gebieden, van wetenschap tot populaire cultuur. In deze zin is het relevant om ons te verdiepen in de betekenis en het belang van Samenwerkingsverband Waterland, evenals de impact ervan op de hedendaagse samenleving. Door middel van een gedetailleerde en gecontextualiseerde analyse zullen we proberen de lezer een brede en volledige visie op Samenwerkingsverband Waterland te bieden, met als doel hun kennis en begrip van dit specifieke onderwerp te verrijken.
In de stichting Samenwerkingsverband Waterland (SVW) werken sinds 1982 boeren en natuurbeschermers samen aan bevordering van agrarisch natuur- en milieubeheer in Waterland, het veenweidegebied ten noorden van Amsterdam. Het Samenwerkingsverband geldt als een voorloper wat betreft natuurvriendelijke vormen van landbouw die later tot speerpunt van beleid zouden worden, en van de verenigingen van boeren die zich vanaf de jaren ’90 organiseerden rond natuur- en landschapsbeheer: de agrarische natuurverenigingen.
Het SVW werd opgericht door de Werkgroep Jonge Boeren Waterland, het Contact Milieubescherming Noord-Holland, het Centrum voor Landbouw en Milieu en enkele individuele natuurbeschermers. In de jaren ’70 was de relatie tussen landbouw en natuur sterk gepolariseerd geraakt, met name rond ruilverkavelingen. Het SVW wilde die patstelling doorbreken. Er bleek grote behoefte aan het combineren van landbouw- en natuurkennis, het uitvoeren van gezamenlijk geformuleerd onderzoek en aan beter beleid voor het samengaan van landbouw en natuur. De rode draad was steeds: dogma’s doorbreken door onderzoek en discussie. Vanaf de oprichting tot en met 1995 coördineerde het Samenwerkingsverband de vrijwillige weidevogelbescherming in Waterland. De eerste jaren stonden de weidevogels ook centraal in het eigen onderzoek. Vanaf eind jaren ’80 vond een verbreding van werkzaamheden plaats. Dat begon met botanisch beheer van slootkanten en terrastaluds, ook door aanleg van natuurvriendelijke oevers. Later kwamen onderzoek en bescherming bij van boerenzwaluwen en grauwe ganzen. Daarnaast hield het Samenwerkingsverband zich bezig met de mestproblematiek in Waterland en met verbetering van het reservaatbeheer, het waterbeheer en het landschap.
Begin jaren negentig ontstonden de eerste agrarische natuurverenigingen van boeren die het beheer van natuur en landschap in gezamenlijkheid oppakten. Het Samenwerkingsverband hielp ook zo'n vereniging oprichten, in 1995: de Vereniging Agrarisch Natuurbeheer Waterland (nu Water, Land & Dijken [1]). Daarmee veranderde de rol van het Samenwerkingsverband. Het ‘praktische’ natuurbeheer (coördinatie vrijwillige weidevogelbescherming, boerenzwaluwtellingen, slootkantbeheer) is overgenomen door de natuurvereniging. Het Samenwerkingsverband richtte zich nadien sterker op visievorming, en is een bescheiden ‘denktank’ voor het gebied. Het SVW bestond toen uit Wouter van der Weijden, Adriaan Guldemond, Henk de Gier, Jaap Honingh, Simon Hoogendoorn, Frank Visbeen, Dirk Tanger en Paul Terwan.
Het Samenwerkingsverband Waterland publiceerde vele rapporten en andere geschriften, in 2017 bijvoorbeeld Boeren in Waterland – Streekkenners over veranderingen in het landschap. Dit boek laat streekkenners aan het woord die, ingebed in een cultuurhistorisch perspectief laten zien welke ingrijpende veranderingen zich in de landbouw, de natuur, het landschap, het waterbeheer en de relatie tot de stad hebben voorgedaan.
Het Samenwerkingsvebnand organiseert sinds 2014 jaarlijkse discussiebijeenkomsten met jonge boeren. Thema’s waren bijvoorbeeld de melkquotering, de fosfaatrechten, weidegang, Natura 2000-gebieden, de toekomst van het veenweidegebied, bodemdaling en onderwaterdrainage.