Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift

Uiterlijk naar zijbalk verplaatsen verbergen

Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift was een Nederlands maandblad over cultuur en literatuur dat tussen 1891 en 1940 verscheen.

Logo uit periode ca. 1875 tot 1900

Geschiedenis

Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift bevatte in de beginjaren voornamelijk geïllustreerde bellettrie, verhalen over kunstenaars en kunst, buitenlandse reportages, en, heel nieuw voor die tijd, interviews.

Later vervielen de illustraties bij de gedichten, novelles en romanfragmenten omdat de schrijvers de tekeningen vonden detoneren. Hoewel in de beginjaren het blad zich afkeerde van de nieuwe literaire stroming van de Tachtigers, wist het blad veel jonge journalisten en kunstenaars aan zich te binden, zoals de tekenaar, schilder en schrijver Hendrik Maarten Krabbé, de grootvader van de schilder en acteur Jeroen Krabbé, en de journalist Cornelis Karel Elout, die uit zou groeien tot een vooraanstaand commentator van de politiek en ook betrokken was bij de oprichting van het nog steeds bestaande Genootschap Onze Taal.

Logo uit 1911

De Duitse bezetting maakte na december 1940 publicatie van dit maandblad onmogelijk. Maar bij de lancering van het weekblad in 1945 hechtte de toenmalige directie, uitgever en hoofdredactie eraan Elseviers Weekblad een ‘voortzetting’ te noemen van Elseviers maandblad.

Naam

De naam van het blad is gelijk aan de naam van de uitgever, Uitgevers-Maatschappij Elsevier, in 1880 opgericht als nv door onder anderen Jacobus George Robbers.

De naam werd met ingang van 1940 veranderd in Elsevier's Maandschrift.

(Hoofd)redacteuren

Ze stonden niet altijd als zodanig in het colofon vermeld, maar dit zijn de zes hoofdredacteuren geweest, met tussen haakjes de betreffende periode.

Jan ten Brink en H.J. Schimmel (1891-1899)
Frits Lapidoth (1898-1905)
Herman Robbers (1905-1937)
Top Naeff (1937-1940)
Johannes Tielrooy (1940)

Oprichter en uitgever van het blad Jacobus George Robbers ontbreekt in dit rijtje. Volgens zijn zoon Herman was hij in de begintijd ‘de eigenlijke samensteller en verzorger’ van het tijdschrift, ‘zijn lievelingsuitgave’. Hij leidde de redactievergaderingen, ook toen zijn zoon in 1905 redacteur was geworden. Pas in 1906 staakt hij die bemoeienis, al bleef hij de redactie bestoken met ideeën.

De overige 12 redacteuren (onder wie ook illustratoren) waren:

Joan Berg (1891-1898)
J. Hoynck van Papendrecht (1891-1898)
F.H.Kaemmerer (1891-1898)
H.J.N. Henricus (1893)
A.L. Koster (1894-1895)
L.J. Plemp van Duiveland (1894-1905)
Ph. Zilcken (1896-1906)
R.W.P. de Vries jr. (1906-1930)
Jos W. de Gruyter (1930-1932)
J. Slagter (1932-1935)
A.M. Hammacher (1935-1940)
J.G. van Gelder (1935-1940)

Bekende medewerkers

Gedurende de halve eeuw van zijn bestaan hebben circa veertienhonderd schrijvers, journalisten en wetenschappers aan het tijdschrift meegewerkt en circa zestienhonderd kunstenaars. Hun gezamenlijke inspanningen resulteerden in zo'n vijftigduizend pagina's, verdeeld over zeshonderd nummers.

Bekende medewerkers waren Louis Couperus, Marcellus Emants, Herman Heijermans, Slauerhoff en Jan Campert, de vader van Remco Campert en dichter van Het lied der achttien dooden. Maar ook Johan Huizinga en Jan Romein leverden bijdragen. Veel schrijvers en dichters debuteerden in het blad, zoals Gerrit Achterberg en Jan de Hartog.

Digitale versie

De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren van de Koninklijke Bibliotheek heeft alle 600 exemplaren van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift gedigitaliseerd. Alle 50 jaargangen (1891-1940) zijn sinds 2020 digitaal doorzoekbaar.

In boekvorm

De verschenen nummers verschenen per zes in een aparte band die Romeins zijn genummerd. In totaal verschenen honderd banden.

Elsevier Boeken heeft vier boeken uitgegeven die zijn samengesteld uit artikelen uit Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, te weten:

Cornelis Karel Elout, De eerste interviews, De negentiende-eeuwse vraaggesprekken van een journalistiek pionier, ISBN 978-90-352-5065-9.
Hendrik Maarten Krabbé, Reuzenland, Grootsch en heerlijk’ – hoe een jonge Nederlandse kunstenaar zich vergaapt aan het Amerika van 1893, ISBN 978-90-6882-941-9.
W.O.J. Nieuwenkamp: Bali, toen het nog een paradijs was, Reisverhalen, tekeningen en prenten, ISBN 978-90-688-2991-4.
Elsevier's Maandschrift. Over Elsevier's Geïllustreerd maandschrift 1891-1940, waarin onder meer alle artikelen uit het maandschrift over het eigen blad en zijn makers zijn opgenomen, ISBN 978-90-3525-297-4.

Bronnen

Hans Ebbink e.a., Zelfportret als zeepaardje. Memoires van W.Jos de Gruyter (Bussum, 2004)
'In memoriam Jacobus George Robbers', in: Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, jaargang 36, deel 71, 1926 januari- juni p. 69 - 71 Volledige tekst
'In Memoriam Herman Robbers (1868-1937)', in: Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, jaargang 47, deel 94, 1937 juli-december, pagina 216 - 224 Volledige tekst
Arendo Joustra (samenstelling), Elsevier's Maandschrift. Over Elsevier's Geïllustreerd maandschrift 1891-1940 (Amsterdam, 2016) ISBN 978-90-3525-297-4 Volledige tekst
Gerry van der List, Meer dan een weekblad. De geschiedenis van Elsevier (Amsterdam, 2005)
Gerry van der List. 'Grootsche onderneming, digitale versie van Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift (1891 – 1940) biedt enorme hoeveelheid bijzondere cultuurschatten', Elsevier, 64e jrg nr. 4, 26 januari 2008, p.82 -86 Volledige tekst
Koen Rymenants, Tom Sintobin en Pieter Verstraeten, 'Strijd en continuïteit in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift (1891-1940): een terreinverkenning. Arrière-garde', in: Modernisme(n) in de Europese letterkunde, Deel 3, p. 101-117.( Leuven: Peeters, 2005)
Koen Rymenants, 'E. du Perron en de oorlogsgeneratie in Elseviers Geïllustreerd Maandschrift', in: Cahiers voor een lezer 30, p. 3-19 (maart 2010).
Koen Rymenants, Middlebrow criticism across national borders. Arnold Bennett and Herman Robbers on literary taste in Britain and the Netherlands (Pickering & Chatto, 2014)
Herman Robbers, '“Elsevier’s” vijfentwintig jaar', in: Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, jaargang 25, deel 50, 1915 juli-december p. 433 - 440 Volledige tekst
Wim J. Simons, De tijd van Herman Robbers. Bloemlezing uit Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift 1905-1937 (Amsterdam/Brussel, 1968) Volledige tekst
Johannes Tielrooy, ‘Een vijftigjarige: "Elsevier's maandschrift"', in: Elsevier's Maandschrift, deel 100, December 1940) Volledige tekst
Jaap Versteegh, Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift 1891-1900 (Onderzoeksscriptie Vrije Universiteit, maart 2002)
Jaap Versteegh, 'Een generatieconflict in woord en beeld. Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift 1891-1900', in:Kunstlicht, 24 (2003) 4 Volledige tekst
Jaap Versteegh, 'Verandering tot die richting betekent voor mij: zelfmoord'. De kentering in de eerste tien jaren van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift', in: De Boekenwereld 20 (2003-2004), p. 151