In dit artikel zullen we de impact van De Kiekeboes op onze huidige samenleving onderzoeken. De Kiekeboes is een onderwerp gebleken dat van groot belang is voor een breed publiek, omdat de invloed ervan zich uitstrekt tot verschillende aspecten van het dagelijks leven. In de loop van de tijd heeft De Kiekeboes een cruciale rol gespeeld in de evolutie van onze cultuur, de manier waarop we met anderen omgaan en de ontwikkeling van technologie. Door middel van gedetailleerde analyse zullen we onderzoeken hoe De Kiekeboes onze perceptie van de wereld heeft gevormd en hoe de aanwezigheid ervan ons leven vandaag de dag nog steeds beïnvloedt. Deze studie zal ons in staat stellen het belang en de reikwijdte van De Kiekeboes in de hedendaagse wereld beter te begrijpen.
De Kiekeboes | ||||
---|---|---|---|---|
![]() | ||||
De Kiekeboes-muurschildering in Hasselt, 1996.
| ||||
Land van oorsprong | ![]() | |||
Oorspronkelijke taal | Nederlands | |||
Genre | humoristische strip, familiestrip, volwassenenstrip, avonturenstrip, sciencefictionstrip | |||
Creatieteam | ||||
Bedenker(s) | Merho | |||
Schrijver(s) | Merho, Ivan (Petrus) Adriaenssens (2010) Bruno De Roover (2019) Peter Van Gucht (2019-2020) Marnix Verduyn (2023-2024) Mike Beyers (2025-...) | |||
Tekenaar(s) | Merho, Potlood: Rik Dewulf (1989-1999), Patrick Van Oppen (1994-1995), Dirk Stallaert (2003-2005 / 2020-2023), Thomas Du Caju (2005-2019), Kristof Fagard (2007-...), Steve Van Bael (2005-2007 / 2020-2023) Charel Cambré (2023-...) Inkters: Peter Koeken (1990-2015), Kristof Fagard (2013-...), Jos Vanspauwen (2015-2023) Inkleurders: Resi Van Treeck (1985-1995), Hannelore Van Tieghem (1990), Ria Smits (1990-2013), Kristof Fagard (2010-2021), Ine Merhottein (2013-...), Shirow Di Rosso (2023-2024) | |||
Publicatie | ||||
Uitgever | Standaard Uitgeverij Uitgeverij J. Hoste | |||
Publicatiemedia | Stripboeken, kranten | |||
Huidige status | Lopend | |||
Eerste publicatie | 15 februari 1977 | |||
Website | ||||
|
De Kiekeboes (Frans: Fanny et Cie) is een Vlaamse krantenstrip die ontstond in 1977 en tot medio 2023 getekend en geschreven werd door Merho (Robert Merhottein). De strips werden eerst door Uitgeverij J. Hoste en nadien door de Standaard Uitgeverij uitgegeven. Van de in 2023 populairste stripreeks in Vlaanderen werden meer dan 25 miljoen exemplaren verkocht.[1][2]
Tot mei 2010 heette de reeks Kiekeboe.[3]
Begin jaren zeventig had Merho al eens geprobeerd om met de personages uit het poppenspel Kiekeboe van zijn broer Walter een stripverhaal te maken. De poging bleef beperkt tot acht pagina's. De tweede poging lukte beter. De strip verscheen voor het eerst in Het Laatste Nieuws en De Nieuwe Gazet op 15 februari 1977.[4] De albums werden uitgegeven door J. Hoste en vanaf 1990 door Standaard Uitgeverij.
Rond 2003 stopte de voorpublicatie in Het laatste nieuws en verscheen het voortaan in de kranten Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg.[5] Geleidelijk aan werd het werk steeds meer overgenomen door de assistenten zoals Thomas Du Caju en Kristof Fagard. Op 18 februari 2004 verscheen het honderdste album in de reeks, 27 jaar en 3 dagen na de eerste verschijning op 15 februari 1977.
Het boek Kiekeboe 30 jaar verscheen op 15 februari 2007 naar aanleiding van het dertigjarig bestaan van Kiekeboe. Dit is een boek van ruim 90 pagina's met artikels en informatie over de reeks, de medewerkers, de personages en hoe een strip tot stand komt.
In het najaar van 2008 kwam het naslagwerk Kiekepedia uit. In dit boek staan alle personages uit de reeks opgesomd, allemaal met hun eigen identiteit, afbeelding en naamsverklaring.
De stripreeks Kiekeboe kreeg vanaf het 125e album (2010) een grondige restyling. De reeks heette voortaan "De Kiekeboes" en ook het formaat van de albums werd veranderd, ze kregen de A4-grootte. Volgens de uitgeverij was de naamsverandering nodig omdat de naam "Kiekeboe" niet aansloeg in Nederland. Daar werd de naam als te kinderachtig beschouwd.[3] Volgens Merho is de nieuwe vormgeving en titel de logische nieuwe stap en heeft de verandering niet zozeer met de verkoop buiten België te maken.[6]
Vanaf 2014 doet Merho het rustiger aan en verschijnen er geen vier albums per jaar meer.[7] In 2018 stopte de voorpublicatie in de Gazet van Antwerpen.[5]
In december 2018 kwam het gerucht dat Merho naar opvolgers voor deze stripreeks zocht.[8] Dat jaar verhuisde Merho en zijn tekenstudio van Zoersel naar Brasschaat. Het leek alsof de reeks niet meer op dezelfde manier zou worden gemaakt. Merho zelf ging zich wel meer toespitsen op de redactie van de scenario's en de eindcontrole. Met die beweging wil hij het aantal afgewerkte albums per jaar terug opvoeren, zonder aan kwaliteit te verliezen. Kristof Fagard werkte reeds sinds 2013 vanaf het wit blad op aanwijzingen van Merho's A4-schetsen. De inkleuring was nog steeds van de hand van dochter Ine Merhottein. Een scenario en aanzet door Merho werd doorgegeven en uitgewerkt door Thomas Du Caju en de digitale inkt voor deze albums vloeide uit de pen van Jos Vanspauwen. Voor 2020 stonden er albums op de planken met scenario's van Peter Van Gucht, waar Kristof Fagard een verhaal uit destilleerde en volledig digitaal uitwerkte onder supervisie van Merho.
Op 6 september 2023 verscheen Seizoensfinale, het laatste album getekend door Merho.[9] Rond dezelfde tijd verscheen ook De Kiekeboes compleet met alle 164 originele verhalen naar aanleiding van 75 jaar Merho.
Medio oktober 2023 stelde Merho zijn opvolgers voor: Marnix Verduyn (Nix) als scenarist, Charel Cambré als tekenaar en Shirow Di Rosso als inkleurder.[10] Hun eerste album met nieuw volgnummer 1, Uranium-235 werd in april 2024 uitgegeven. De reeks onderging een 'creatieve reset' met de hoofdfiguren in een aangepaste vormgeving.[11] De verhaallijn maakt een tijdsprong van enkele jaren. Dochter Fanny Kiekeboe, inmiddels 21 jaar, is afgestudeerd als journaliste en zij onderzoekt voor haar vlog Fanny’s Factcheck maatschappelijk belangrijke thema’s. [12]
Normaal gezien was de eerste strip van de nieuwe reeks nog in 2023 verschenen, maar Merho zei dat er wat opstartproblemen waren. De samenwerking tussen Steve Van Bael en Marnix Verduyn stuitte op problemen, waardoor men Charel Cambré aansprak om de serie op zich te nemen.[13]
In 2024 verschenen uiteindelijk drie albums.[14] Na die verhalen besloot Nix de reeks te verlaten om zich meer te kunnen concentreren op zijn academisch werk.[15] Een vierde album, Exit Game, was wel aangekondigd voor een release in maart 2025, maar zal niet meer verschijnen. De reeks werd stopgezet ten voordele van een doorstart van de oorspronkelijke reeks.[16]
De verkoopcijfers van de nieuwe reeks waren lager dan die van de oorspronkelijke reeks, maar volgens de uitgever waren die niet teleurstellend en dus geen reden om de reeks te stoppen.[17]
Na het vertrek van Nix werd Mike Beyers aangesteld als nieuwe scenarist, op aanbeveling van Merho. Het vertrek was meteen de aanleiding om het roer om te gooien en verder te gaan met de originele reeks. Merho stuurde zelf aan op een doorstart van die reeks en sprak over een "inschattingsfout" dat een reeks die vooral draait rond Fanny en haar vriendinnen zou aanslaan.[17] Volgens hem vroegen fans van het origineel "steeds luider" naar een terugkeer.[18] Tekenaar Charles Cambré knoopt bij deze doorstart meer aan bij de tekenstijl van Merho en de verhaallijn pikt de inhoud en personages van de originele reeks op. Nummer 165, Camping Vital, is gepland voor 2025.[15]
De Kiekeboes is een typische Vlaamse familiestrip. De personages zijn eerder antihelden dan helden. De situaties en de verhaalopbouw zijn vergelijkbaar met die van Suske en Wiske qua herkenbaarheid, maar de reeks mikt tegelijk meer op een volwassener publiek. Dit laat zich merken aan de erotiek (meestal in de gedaante van tienerdochter Fanny Kiekeboe en de overspelige bedrijfsleider Firmin Van De Kasseien), de vele verwijzingen naar maatschappelijke thema's of actuele begrippen (hormonenzwendel in Over koetjes en kalfjes, witwasserij in Witter dan wit) en de beruchte woordspelingen en andere taalspelletjes (zie ook hieronder). De nep-reclameaffiches zetten een traditie verder waarin vooral Piet Pienter en Bert Bibber van Pom uitblonk.
In de begindagen hadden sommige verhalen van Kiekeboe een grote sciencefictionfactor, of leken ze qua braafheid en naïviteit erg op andere strips zoals De Smurfen (De Wollebollen) of Suske en Wiske. De reeks evolueerde echter al snel met de tijdgeest. Kiekeboes vrouw, Charlotte, die in het begin een flauw huisvrouwtje was, werd een veel zelfstandiger en assertiever figuur. Ook de erotiek, die in het begin nog vrij schuchter en subtiel aanwezig was, werd geleidelijk aan explicieter.
De verhalen zelf werden minder naïef en sloten meer aan bij reële gebeurtenissen, op enkele pure fictiethema's zoals vampiers (Het witte bloed, De kus van Mona, De babyvampier, Mona, de musical, Tienduizend dagen, Schijnheilig bloed) na. Merho pikte aan het begin van zijn carrière soms rechtstreeks in op de actualiteit (De dorpstiran van Boeloe Boeloe is een parodie op Idi Amin Dada en De zwarte Zonnekoning op Jean-Bédel Bokassa), maar deed dat later subtieler omdat deze grappen te snel dateren.
Jaarlijks verschenen er drie à vier albums. Van elk album werden gemiddeld 100.000 exemplaren verkocht.
De reeks staat bekend om haar talrijke woordspelingen en taalgrapjes. Deze komen onder meer voor in:
Ook als de voor- en familienaam van een personage niet noodzakelijk een woord vormen kunnen de namen een woordspeling vormen. Voorbeelden zijn Kiekeboes buurman Leon van der Neffe ("van der neffe" is Antwerps voor "die van hiernaast") en Generaal SStoeffer uit Het plan SStoeffer (een "stoeffer" is een Vlaams dialectwoord voor opschepper.)
Andere personages zijn woordspelingen op echt bestaande namen zoals: Nana Potpourri in King Sacha (Nana Mouskouri), John Massif in De spray-historie (John Massis), Boer Vil in Met de Franse slag (Bourvil), Chef Van Ouquelle in De anonieme smulpapen (Sjef van Oekel) en Bo Clootsaet in Het Boerka Complot. Volgens sommigen zou de naam van Kiekeboes baas Van de Kasseien verwijzen naar Willy Vandersteen, in wiens studio Merho aanvankelijk werkte.
Merho's gebruik van humor die afwisselend voor zowel kinderen als volwassenen leuk is en de woordspelingen in de namen van personages zijn duidelijk geïnspireerd door René Goscinny en Albert Uderzo's Asterix.
Deed de inkleuring met plakkaatverf op blauwdruk van 1985 tot Ria Smits de inkleuring midden jaren 90 digitaal overnam. Ria Smits deed de inkleuring tot 2013 waarna dochter Ine Merhottein haar opvolgde. Ine digitaliseert ook de inkleuringen van oude albums naar het nieuwe format.
Was sinds 1986 met de studio van Merho verbonden voor het inkten van de potloodpagina's. In 2015 nam hij pensioen en werkte tot album 142, Tot op de bodem mee. Aanvankelijk Gaf Peter Koeken het inktwerk door aan Kristof Fagard die naast Kiekeboeket 2.0 (2014) en Schatjes op zolder (2012) de eerste pagina's voor De truken van Defhoor (2015) klassiek inktte. Toch wilde Merho vanaf dat jaar het inktwerk digitaal uitwerken en nam daarvoor Jos Vanspauwen onder de arm.
Trad in 1989 toe tot de studio van Merho voor het tekenwerk in potlood. Hun samenwerking stopte in 1999. Rik Dewulf werkte aan 39 albums, van Zeg het met bloemen t.e.m. Taxi Comitée.
In januari 2003 werd Dirk Stallaert binnengehaald om zich op het tekenwerk toe te leggen. Stallaert had zich tot dan toe onder meer met de laatste Nero-verhalen van Marc Sleen beziggehouden. Merho zelf legde zich toe op het uitwerken van de scenario's.
Doch Stallaert vond van zichzelf dat de "Kiekeboe-stijl" hem niet lag, en besloot eind 2005 om ermee te stoppen. In zijn plaats kwamen twee nieuwe helpers, Steve Van Bael (bekend van de stripreeks Link voor Dupuis) en Thomas Du Caju (bekend van de stripreeks Sabatini en Betty en Dodge). Steve Van Bael stopte in 2007 om zich te richten op zijn eigen stripproject Figaro. Zijn plaats werd ingenomen door Kristof Fagard die samen Thomas Du Caju de potloodschetsen van Merho uitwerkte.
Dirk Stallaert keerde in 2020 terug om tot en met 2023 het tekenwerk voor nog enkele albums te verzorgen.
Vanwege Dirk Stallaerts beslissing was Merho noodgedwongen op zoek naar een nieuwe medewerker, Steve Van Bael werkte in het verleden al sporadisch mee aan de Kiekeboes. Hij bleef intussen Link bij Dupuis voortzetten maar had er een moeilijke relatie mee. Merho stelde daarom voor aan twee albums per jaar mee te werken en daarnaast hielp hij Steve Van Bael aan een nieuw eigen reeks Figaro. Uiteindelijk besloot Steve Van Bael, tijdens de productie van het album 'Drie bollen met slagroom', verder te gaan met zijn eigen reeks en kwam Kristof Fagard aan boord. [19]
Vanaf 2020 tekende Steve Van Bael opnieuw voor De Kiekeboes, waar hij onder supervisie van Merho de potloodtekeningen maakte. In het najaar van 2023 stopte hun samenwerking.
Thomas Du Caju had zijn eigen reeks Sabatini en vulde aanvankelijk met Steve Van Bael het team van potloodtekenaars voor Merho aan. Ze werkten allebei Merho's ruwe schetsen uit. Hij ving ook vaak samen met Peter Koeken het werk van Steve Van Bael op. De samenwerking met Thomas Du Caju stopte in 2019.
Fagard startte in november 2007 met het ontwerpen van achtergronden voor het album 'Drie bollen met slagroom'. Hij kon deze vaardigheid snel uitbreiden naar het klassieke potloodwerk, gebaseerd op ruwe schetsen van Merho. Vanaf 'Joyo de eerste' begon hij ook met het tekenen van de personages en bracht samen met Merho Tomboy Dizon tot leven.
Sinds 2010 werkt hij aan de strip vanaf een blanco vel, naar het storyboard in quarto schetsen van Merho en ondersteunde hij bij de digitale inkleuring van oude albums.
In 2013 start hij, door de terugval in albums van 4 naar 2 per jaar met digitaal inktwerk voor niet aan De Kiekeboes gerelateerde opdrachten.[7]
Voorafgaand aan de overstap naar digitaal inktwerk door Jos Vanspauwen in 2015, voorzag Fagard enkele albums van traditioneel inktwerk met penseel en nib, zoals eerder gedaan door Peter Koeken.
Bij het Kiekeboe-avontuur: ‘Vrouwen Komen van Mars’, een knipoog naar John Gray’s relatiegids ‘Men Are from Mars, Women Are from Venus’ (1992), liet Merho alle scènes rond ‘Snijboon en Zoon’ doelbewust door Fagard vormgeven, zodat ze grafisch niet te veel aan Merho's eigen stijl deden denken. Fagard haalde inspiratie uit het werk van verschillende klassieke Vlaamse stripauteurs. Hij deed zijn job zo goed dat sommige lezers dachten dat ‘Snijboon en Zoon’ een authentieke ouderwetse strip was. Merho herinnerde zich dat Urbanus hem vroeg: “Waar heb je die strip gevonden?”[20] Fagard is een kruising tussen een stilistische kameleon en/of een meestervervalser.[21][22]
In 2016 tekende Fagard de originele façades voor de rides van Comics Station Antwerpen. Samen met Tom Metdepenningen animeerden ze de filmpjes voor de droptower. [23] [24] [25]
In 2019 en 2020 tekende Fagard zelfstandig de albums 'In troebel water' en 'Onvervalst Vals' naar de scenarios van Peter Van Gucht.
Fagard werkt voornamelijk als freelancer voor verschillende Belgische uitgeverijen, waaronder Borgerhoff-Lamberigts, Clavis, Standaard Uitgeverij en Studio 100.
Hij draagt naast de Kiekeboes ook bij aan series zoals Amazonia, 'Captain Ecki', De Kronieken van Amoras, Junior Suske en Wiske, #LikeMe en verschillende hommagealbums waaronder Piet Pienter en Bert Bibber, de Kiekeboes en Suske en Wiske.
Andere vaste medewerkers van Merho zijn echtgenote Ria Smits, zijn dochter Ine, Peter Koeken, Thomas Du Caju, Kristof Fagard, Rik Dewulf en Jos Vanspauwen. Jos Vanspauwen doet de digitale inkting.
Voor de scenario's werden Ivan (Petrus) Adriaenssens (2010), Bruno De Roover (2019) en Peter Van Gucht (2019) ingeschakeld. Merho behield wel steeds de eindverantwoordelijkheid. Ondertussen schrijft Merho weer zelf de scenario's.
Sinds 1996 staat er in Hasselt een stripmuur gewijd aan Kiekeboe.
Op 5 mei 2007 werd in Antwerpen een stripmuur van Kiekeboe ingehuldigd. Hetzelfde jaar op 28 juli werd op de zeedijk van Middelkerke een standbeeld van Fanny Kiekeboe ingehuldigd en op zondag 26 augustus werd in de gemeente Zoersel een levensgroot bronzen standbeeld van stripfiguur Marcel Kiekeboe onthuld. Dit beeld is van de hand van beeldhouwer Valère Peersman.[27]
Op 13 augustus 2018 werd in Westende, een deelgemeente van Middelkerke, een stripmuur ingehuldigd.[28] Sinds april 2013 staat een modern beeld van de Kiekeboes door kunstenaar Luc Van Soom aan de Deuzeldlaan in Schoten.[29]
In 2017 werd in Antwerpen het indoorpretpark Comics Station geopend. Het werd gethematiseerd naar 6 verschillende Belgische stripreeksen waaronder De Kiekeboes. Het heeft daar ook een eigen themazone.
Ook in Antwerpen hebben de Kiekeboes een stripmuur. In het hart van de Universiteitswijk (Paradijsstraat) wandelen de personages van Merho door een denkbeeldige steeg. Fanny fietst naar de universiteit met haar cursus in haar tas.